30-iyunni mamlakatimiz yoshlari qalbini to‘lqinlantiruvchi, davlat rahbari mehri, e’tiborini namoyon etuvchi hamda ular hayotiga yangilanishlar olib kiruvchi sana, deb atasak hech mubolag‘a bo‘lmaydi. Chunki millat taqdirini, yurtning ertasini belgilaydigan katta kuch —  yoshlarimiz orzu-istaklari va maqsadlari shu kuni bir joyda yana bir karra jamlanadi, uchrashadi va parvoz qiladi.

Davlatimiz rahbarining joriy yilda shu sana munosabati bilan o‘tkazilgan tantanali marosimda “Bilagida kuch-g‘ayrat, har bir harakatida azm-u shijoat jo‘sh urgan yigitlarimizni, bilim va odobda, aql-zakovatda tengsiz qizlarimizni ko‘rib, har qanday xalq, har qanday davlat bizga havas qilsa arziydi”, degan so‘zlari har bir yoshga mustahkam qanot bo‘ldi va ertasi uchun ko‘zlagan maqsadlariga chuqur mohiyat bag‘ishlagani aniq. Yoshlarimiz tashabbuslari, muvaffaqiyatlari, bosgan dadil qadamlari nafaqat tabrik, balki yangi O‘zbekiston kelajagining strategik xaritasi sifatida Prezidentimiz nutqida yangradi. Bu gal yoshlar xalq xizmatidagi davlat konsepsiyasining amaliy ifodasi, yosh avlodga ishonch va ularning qobiliyatiga bo‘lgan chuqur e’tiborni yurakdan his etdilar. Zotan, yoshlarga sifatli ta’lim va tarbiya berish, ularga zamonaviy kasb va hunarlarni, xorijiy tillarni o‘rgatish, hayotda munosib o‘rin topishi uchun zarur sharoitlar yaratish yangi O‘zbekistonning eng asosiy vazifasi va burchiga aylangan. Ayniqsa, har bir yoshning ilm olishi, yangi-yangi g‘oyalar berishi, kashfiyot va loyihalar qilishi, izlanishi va harakatdan to‘xtmasligi doimiy ravishda qo‘llab-quvvatlanadi. Haqiqatki, oddiy oila farzandlari texnika yoki xorijiy tillarni o‘zlashtirishi mushkul edi, chunki ularni kelajakda paxta dalasi kutardi.

Shukrki, bugun O‘zbekistonda yoshlar uchun imkoniyatlar eshigi keng ochilgan. Ular ilmda, sportda va boshqa sohalarda yuksak marralarni egallamoqda. Har bir oila farzandi munosib sharoitlarda, o‘zi istagan ilmlarni o‘zlashtiryapti. Bu davlat tomonidan yaratilgan sharoitlar samarasi, albatta.

So‘nggi yetti yilda boshqaruv kadrlari tarkibi ancha yosharib, 40 yoshgacha bo‘lgan rahbarlar ulushi 37 foizdan 65 foizga oshgani ham buning yaqqol dalili. Xalq istagini ro‘yobga chiqarishda aynan iqtidorli va jonkuyar yoshlarga tayanilmoqda.

Yurtdoshlarimiz san’at, sport sohalarida ham katta muvaffaqiyatlarga erishmoqda. Yaqinda futbol bo‘yicha milliy terma jamoamiz tarixda ilk bor jahon chempionati yo‘llanmasini qo‘lga kiritdi.

— Birinchi va Ikkinchi Renessansni buyuk alloma va mutafakkirlarimiz yaratgan bo‘lsa, bugun tarix navbatni sizlarga bermoqda. Ishonchim komil, sizlar barcha sohalarda mamlakatimiz bayrog‘ini baland ko‘tarishga qodirsiz. Sizlar yangi O‘zbekiston bunyodkorlari sifatida yangi tarix yaratadigan oltin avlodsiz, — deya ta’kidladi Prezidentimiz.

“Bir million dasturchi” loyihasi doirasida 325 ming yosh o‘qitilgan. O‘tgan yili 150 mingdan ziyod yigit-qiz xalqaro til sertifikatlari olgan, bu 2023-yildagiga nisbatan 2 baravar ko‘p.

Bu yil 35 milliard dollarlik 8 ming 300 ta loyiha orqali 292 mingta ish o‘rni yaratilmoqda. Yana 500 mingta ish o‘rni yaratadigan 83 milliard dollarlik loyihalar rejalashtirilgan. Natijada “yashil” iqtisodiyot, sanoat, energetika, geologiya, muhandislik va boshqa sohalarda minglab mutaxassisga talab paydo bo‘ladi.

Davlatimiz rahbarining mazkur uchrashuvda ilgari surgan muhim tashabbuslariga  e’tibor qaratar ekanmiz, davlat siyosatining bosh vazifasi ham yoshlar manfaatlarini ustuvor etish ekaniga amin bo‘lamiz:

- Prezidentimiz farmoni bilan Beruniy nomidagi xalqaro maktab tashkil etildi. Unga 8-sinf bitiruvchilari orasidan 60 o‘quvchi saralab olinib, 3 ta yo‘nalishda chuqurlashtirib o‘qitiladi;

- Milliy dastur asosida har yili eng salohiyatli 3 ming o‘quvchi tanlanib, dunyoning Garvard, Yel, Kolumbiya, Kornel kabi nufuzli oliygohlariga tayyorlanadi. Shundan kamida 300 nafari ehtiyojmand oila farzandlari bo‘ladi;

- intellektni rivojlantirish bo‘yicha 100 ta loyiha amalga oshiriladi, sun’iy intellekt milliy modelini ishlab chiqish boshlanadi;

- “Bir million intellektual xaridori” dasturi doirasida uch yil ichida “A-STUDY” platformasi orqali 100 ming yosh o‘qitiladi. O‘quv dasturlarida sun’iy intellekt ta’lim dasturi ajratiladi. Viloyatlardan 100 nafardan innovator o‘qituvchisi o‘qitiladi;

- bu yil 50 ming qiz “Raqamli avlod qizlari” loyihasiga jalb qilinadi;

- maktab o‘quvchilari uchun “Mohirlik va biznes soati tashabbusi” amalga oshiriladi;

- “Eng yaxshi kreativ g‘oya” tanlovi o‘tkazilib, g‘oliblarga 300 million so‘mgacha grant beriladi;

- “Harakatda daromad” elektron tizimi orqali 3 milliongacha yosh malaka talab qilmaydigan ishlar bilan band qilinadi;

- “Kelajak liderlari” dasturi bilan Davlat boshqaruvi akademiyasida 100 nafar yosh rahbarlikka tayyorlanadi;

- maktablar o‘rtasidagi aktyorlik, kitobxonlik, musiqa, tanlovlarida g‘olib jamoalar va ularning a’zolari madaniyat hamda san’at oliygohlariga imtiyozli qabul qilinadi; 

- “Iqtidor” maktab ansambllari tanlovining viloyat bosqichi g‘oliblari bolalar va musiqa san’at maktablarida bepul o‘qitiladi;

- yoshlarni vatanparvarlik va mardlik ruhida tarbiyalash maqsadida “Shijoat va g‘ayrat” harbiy-sport musobaqalari o‘tkaziladi, G‘alaba bog‘idagi “Millat fidoiylari” monumentiga ziyoratlar tashkil qilinadi.

Yuqoridagi tashabbuslar yoshlarimiz hayotiga tatbiq etilar ekan, yosh bo‘la turib, o‘z biznesi yoki ilmiy tijorat rejasi, liderlik, yetakchilik qobiliyatiga ega bo‘lgan puxta avlod vakillari tarbiyalanayotganiga guvoh bo‘lasiz. Zero, yuksak bilimli, dunyoqarashi keng, zamonaviy fikrlaydigan, texnologik savodxon yoshlari ko‘p bo‘lgan yurtda tinchlik va taraqqiyot, o‘zaro jipslik hamisha barqaror bo‘ladi.

Kasbiy ta’limda yangi standartlar

Yoshlarga keng imkoniyat taqdim etuvchi bu kabi islohotlar barobarida O‘zbekistonda 3-yillik majburiy ta’lim shaklidan voz kechilib, YUNESKOning xalqaro ta’lim standartlariga mos, uch bosqichli uzluksiz kasbiy ta’lim tizimi yaratildi. Kasbiy ta’lim muassasalarida kunduzgi, kechki, sirtqi va dual ta’lim shakllarida kadrlar tayyorlash yo‘lga qo‘yildi. 2017-2024-yillarda 1 million 250 ming 236 o‘quvchi va kasb-hunar egallash istagida bo‘lgan katta yoshdagi fuqarolar kasbiy ta’lim muassasalariga qabul qilindi.

Germaniya tajribasi asosida 245 ta kasbiy ta’lim muassasasida dual ta’lim shakli joriy etildi. Xususan, Germaniyaning “Papenburg” kabi kompaniyalari uchun maqsadli kadrlar tayyorlash tizimi yo‘lga qo‘yildi. Hozir 3 ming 29 o‘quvchi dual ta’lim shaklida davlat granti asosida tahsil olmoqda. 367,2 mingdan ortiq o‘quvchi 310 ta kasb bo‘yicha kasb-hunarga o‘qitilmoqda.

Shuningdek, 2021-2024-yillarda 127,8 mingdan ortiq ishsiz yosh qisqa muddatli kurslarda o‘qitildi. 2024/2025 o‘quv yilidan boshlab 233 ta texnikumda o‘quv jarayoni kredit-modul tizimiga o‘tkazildi. Texnikumlarda qishloq xo‘jaligi, turizm, irrigatsiya va melioratsiya, xizmat ko‘rsatish, veterinariya, axborot texnologiyalari, qurilish, transport va logistika yo‘nalishlarida to‘liq davlat granti asosida o‘qitish yo‘lga qo‘yildi. Qashqadaryo viloyatida 2 ta texnikumda Germaniyada ta’limni davom ettirish imkoniyatini beruvchi “Ausbildung” dasturlari joriy etildi.

Oliy ta’limdagi o‘zgarishlar

Shuningdek, oliy ta’lim tizimida ham tub burilishlar talaygina. So‘nggi besh yilda oliygohlar soni 108 tadan 201 taga yetkazilib, qamrov darajasi 20 foizdan 43 foizgacha oshdi. Davlat oliygohlariga qabul kvotalari 2024/2025-yilda 212,374 tani tashkil etib, bu ko‘rsatkich so‘nggi 5-yilda 2 barobar oshdi. Sog‘lom raqobat muhitini shakllantirish maqsadida 70 ta nodavlat oliy ta’lim muassasasi tashkil etildi. Xorijiy oliygohlar soni 31 taga, davlat oliy ta’lim muassasalari esa 101 taga, masofaviy ta’lim shaklida kadrlar tayyorlovchi oliy ta’lim m-uassasalari soni 21 taga yetkazildi.

Abituriyentlarga qabul jarayonlarida 5 ta ta’lim yo‘nalishi va oliygohni tanlash imkoniyati yaratildi. Xorijiy davlatlarning yetakchi oliygohlari bilan hamkorlikda qo‘shma ta’lim dasturlari yo‘lga qo‘yildi. Qizlar uchun alohida davlat grantlari ajratildi, ehtiyojmand oilalar farzandi bo‘lgan xotin-qizlar uchun davlat granti 2 barobar oshirildi. Nogironligi bo‘lgan shaxslar uchun 2 foiz, yetim abituriyentlar uchun 1 foizli qo‘shimcha davlat granti kvotalari ajratilmoqda.

2024/2025 o‘quv yilidan ta’lim granti asosida tahsil olgan talabalarning o‘qishni tamomlaganlaridan so‘ng kamida 3-yil ishlab berish majburiyati bekor qilindi. Imtihonlar “avval test, so‘ng tanlov” tamoyiliga muvofiq bir vaqtda o‘tkazilishi belgilandi. Talabalarga akademik mobillik dasturlari asosida o‘qishini davom ettirish imkoniyati yaratildi. Pedagogika sohasi talabalari uchun “4+2” tartibida o‘quv mashg‘ulotlari yo‘lga qo‘yildi, bunda 2 kun maktabgacha va umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida amaliyot o‘tash nazarda tutilgan.

To‘lov-kontrakt asosida tahsil olish uchun imtiyozli ta’lim kreditlari ajratilishining yangi tizimi yo‘lga qo‘yildi, ayniqsa, qizlar uchun ta’lim kreditlari foizsiz belgilandi. Davlat oliygohlarining magistratura bosqichiga qabul qilingan xotin-qizlarning kontraktini davlat byudjetidan qoplash uchun uch yilda jami 285,8 milliard so‘m to‘lab berildi.

Izlanishlar doimiy qo‘llab-quvvatlanmoqda

Ilmiy-innovatsion faoliyat bilan shug‘ullanayotgan iqtidorli yoshlarni qo‘llab-quvvatlash maqsadida Yoshlar akademiyasi faoliyati yo‘lga qo‘yildi. 64 ta oliygohda va 14 ta hududda “Yoshlar akademiyasi liderlari” tizimi joriy etildi. Yoshlar akademiyasi a’zolari robototexnika sohasida xalqaro musobaqalarda jami 5 ta oltin, 13 ta kumush, 16 ta bronza medal qo‘lga kiritdi. 2019-2024-yillarda 5909 yosh Yoshlar akademiyasi a’zoligiga qabul qilingan.

“Mirzo Ulug‘bek vorislari”, “TechnoWays” texnologik rivojlanish marafoni, “Bo‘lajak olim”, “Akademik harakatchanlik”, “Ayollar biznesi uchun birinchi qadam” kabi 50 dan ortiq tanlov tashkil qilinib,
110 mingdan ortiq yosh jalb etildi. Doktoranturaga ajratilgan kvotalar 2017-yildagiga nisbatan 10,3 barobar oshdi. 2021-yildan buyon har yili ilmiy va innovatsion faoliyat bilan shug‘ullanib kelayotgan (40 yoshgacha bo‘lgan) iqtidorli yoshlarni qo‘llab-quvvatlouvchi “Akademik harakatchanlik” dasturi e’lon qilinib kelinmoqda. 2018-2025-yillar mobaynida 1111 ta yosh olim yetakchi xorijiy ilmiy tashkilotlarga qisqa muddatli ilmiy stajirovkaga yuborildi.

2019-2025-yillarda 217,7 milliard so‘mlik 384 ta startap loyiha moliyalashtirildi, shundan yoshlarga oid 87,9 milliard so‘mlik 166 ta startap loyiha qo‘llab-quvvatlandi.

2021-2025-yillarda yurtimizning 13 hududida yoshlar texnoparklari tashkil etildi. Bugungi kunda ulardagi 7 turdagi o‘quv kurslariga 15-30 yoshdagi 40 mingdan ortiq yosh qamrab olindi. Dastur bitiruvchilari tomonidan ishlab chiqilgan 82 ta startap loyihaga 24,7 milliard so‘m jalb etildi.

Xulosa o‘rnida aytish joizki, kelgusi ikki yilda ham yoshlar siyosatida keng qamrovli ishlar rejalashtirilgan. Kasbiy ta’lim tashkilotlariga 200 ming o‘quvchi qabul qilinadi, qo‘shimcha 30 ming o‘quvchi dual ta’limga jalb etiladi. 25 ming ishsiz yosh va xotin-qiz qisqa muddatli kurslarda o‘qitiladi. 3 ming o‘quvchi ingliz, nemis, rus, koreys va yapon tillariga o‘qitiladi. 300 ming o‘quvchining amaliyoti korxonalarda tashkil etiladi.

14 ta texnikumda Germaniyada ta’limni davom ettirish imkoniyatini beruvchi “Ausbildung” dasturlari joriy etiladi.

Moliyaviy mustaqil oliygohlar tomonidan kambag‘al oila farzandlari uchun 1 milliard so‘mgacha bo‘lgan grant ajratiladi. Kontrakt asosida tahsil olayotgan talabalarga davlat granti asosida o‘qish imkoniyati yaratiladi.

300 dan ortiq yosh olim xorijiy ilmiy tashkilotlarga qisqa muddatli ilmiy stajirovkaga yuboriladi. Startap loyihalarni inkubatsiya yoki akseleratsiya dasturlarida o‘qitish orqali moliyalashtirish tizimi yo‘lga qo‘yiladi. Bu orqali muvaffaqiyatli amalga oshirilgan loyihalar soni
60 foiz o‘sishiga erishiladi.

Oliy ta’lim muassasalarida “Mentorlar maktabi” tashkil etiladi. Yoshlar tomonidan 500 dan ortiq innovatsion mahsulotar va xizmat ishlab chiqarish hamda 3,000 dan ortiq ish o‘rni yaratishga erishiladi. Ushbu chora-tadbirlar O‘zbekistonda yoshlarning ta’lim, ilm-fan va innovatsiyalar sohasidagi salohiyatini to‘liq ro‘yobga chiqarishga qaratilgan bo‘lib, mamlakatning kelajakdagi taraqqiyotiga muhim hissa qo‘shadi.

Fazliddin MO‘MINOV,

Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi

bo‘lim boshlig‘i